Bài viết trong Luân Hoán Một đời thơ

Về Một Bút Hiệu

Thảo Nguyên

---

Tôi bước vào mạng lưới điện toán, chăm chú đi tìm một người ở nơi xa, qua nhịp cầu Vuông Chiếu của nhà thơ Luân Hoán. Nhưng tôi chắc vì chưa có đủ duyên với người muốn gặp, cho nên đến bây giờ xa vẫn cứ xa. Nhưng, lạ kỳ thay người không có ý kiếm tìm, rồi một ngày hóa ra người thân thiết không hay! Vuông Chiếu của Luân Hoán, có lẽ được đan kết bằng vô số sợi nhân duyên. Cho nên cho đến đúng ngày tháng đó, tôi nhận thêm vào đời sống của mình một người anh ở thật xa. Chúng tôi nhận nhau hơi muộn, nhưng dường như cùng có sẵn trong nhau một điểm chung. Đó là sự giản dị, chân thành cho dù đã đôi khi tôi có kêu ca : -“ ông anh hà tiện lời quá” . Hơn bất cứ người nào tôi biết, Luân Hoán chỉ nói khi cần nói, không màu mè khách , sau khi đã lặng yên lắng nghe. Điều này đã khiến tôi có lần mắc cở thầm, vì trước đó vẫn có ý hơi e ngại, không dám gần gủi, kết thân với “mấy ông nhà thơ ” ! Tôi sợ mềm lòng vì những âm điệu ngọt ngào, những xảo thuật ngôn ngữ . Cái sợ có lẽ vẫn còn, nhưng nay, tôi đã như là em gái của một người làm thơ.

Luân Hoán trở thành người anh quý kính, mà ngay sau phút nhận nhau tôi đã thân thiết gọi anh bằng "anh Châu"- là tên mà Mẹ Cha đặt cho anh. Dù đọc nhiều, hiểu ít, tôi cũng biết được cái bút hiệu Luân Hoán khởi từ tên gọi của hai người sinh thành ra anh. Một cái tên ấp ủ cả dáng Mẹ hình Cha . Mẹ Luân và Cha Hoán đã cùng anh, cùng với thơ hòa nhau làm một, từ khi anh còn là chàng tuổi trẻ vốn giòng...thơ thẩn,và có lẽ cho đến một ngày nào, anh gửi thân và thơ lại để ra đi vào cõi vĩnh hằng. Tôi chưa có năng khiếu làm thơ, nhưng cũng như rất nhiều người Việt Nam khác, tôi có thể đọc và cảm thông được với người sáng tác, nhất là những người thể hiện tấm lòng mình bằng sự trong sáng, giản dị như Luân Hoán. Tôi là người mộ đạo Phật. Khói hương, chuông mỏ hình như vốn gần với thơ. Không khí, hình ảnh trong những mùa báo hiếu luôn luôn là những cõi an bình đầy tình thương yêu dành cho tôi, nên đọc thơ Luân Hoán, tôi rất thích những bài anh viết dành cho bậc sinh thành. Hôm nay tôi xin được viết về những tình cảm của một nhà thơ dành cho cha mẹ mình, dù tình cảm đó có thể đã thể hiện đủ trong việc dùng bút hiệu.

Với mẹ, ngay từ khi còn rất đổi thơ ngây, Luân Hoán đã xem Mẹ như bà tiên hiền dịu bước xuống đời, mở rộng vòng tay để ấp yêu, bảo bọc đời con.Mỗi vần thơ là một hình ảnh đẹp, dù chỉ là lúc ngắm nhìn Mẹ tỉa lá sâu trong sân nắng vàng thu

Vạch cành me tìm lá sâu
Nắng thu nghiêng xuống tặng câu thơ vàng
Lòng me phơi phới nhẹ nhàng
Thành tiên giữa cỏi trần gian phù trầm
(Mẹ- Mời Em Lên Ngựa)

Rồi cũng trong đêm thu đó, Luân Hoán đã dùng chính nguồn sữa mẹ trộn với ca dao mà mẹ anh ngày nào đã đẩy đưa anh trong một chiếc nôi, để giữ lại hình ảnh mẹ anh trong một đêm trăng :

Mẹ nằm đọc Lục Vân Tiên
Trăng thu vào chật mái hiên nghe cùng
Hương từ vần điệu nghĩa trung
Hương từ giọng mẹ thơm lừng đêm khuya

Trái tim dễ rung động của tôi đã bồi hồi xúc cảm, khi bắt gặp hình ảnh đứa con trai nhỏ ngồi tựa bên chỗ mẹ đang nằm, vừa để ý ngắm nhìn khuôn mặt Mẹ thật gần, vừa xăm soi tìm tóc bạc trong nổi băn khoăn âm thầm khi nhận ra dấu vết của thời gian trên mái tóc mẹ yêu :

Ngồi nhỗ tóc ngứa cho me
Thấy me nhăn mặt lòng se sắc buồn
Me đau hay me cũng buồn
Chùng tay bứng ngọn thời gian nhói lòng

Anh Luân Hoán đã miệt mài vẽ mẹ, bằng những bức tranh thơ rất đổi dễ thương. Tấm lòng của mẹ bao la trải rộng, từ người thương yêu ruột rà cho đến cỏ cây. Mẹ là Phật, mẹ là tiên trong trái tim thơ dại. Mẹ thuở thanh xuân tóc xõa dài, mang giày lụa bước nhẹ ra hiên nhà, đưa tay nâng niu từng đọt lá, nhành cây, mỗi cử chỉ, động , tỉnh của mẹ đều đã là thơ :

Chim khách gọi trước hiên nhà
Mẹ mang giày lụa bước ra ngoài vườn
trăm hoa đang độ ngát hương
Với tâm Phật, mẹ cúi hôn lá cành

Anh Luân Hoán giống như là chiếc bóng, lủi thủi đi theo sau mẹ bất kể đêm ngày. Có lẽ vì vậy mà anh tin chắc rằng anh hiểu mẹ, hiểu còn hơn bất cứ ai.

Năm nào mẹ cũng nhương sao
Mẹ quỳ giữa chiếu lạy vào hư không
Phật trời có hiểu gì không ?
Riêng con đọc hết nổi lòng mẹ yêu

Mẹ cuả anh Luân Hoán là người mẹ an nhiên vui sống, biết trân quý những gì mình đang thật có trong tay.Và coi như mây bay gió thoảng, những mất còn, may rủi trong đời :

Rồi một bữa mẹ hiền tôi bị bắt
Bị tịch thu sạch sẽ chẳng còn chi
......
Mẹ không khóc không buồn, không than thở
Phơi tóc dài nằm đọc Lục vân Tiên
(Nhắc tôi một chút mẹ hiền-Trôi Sông)

Ở mẹ. không có nổi buồn phiền lặng câm đè nặng xuống đôi vai, bởi mẹ chỉ biết cho ra tình thương mà không mong nhận lại, cho dù đời mẹ không khác gì hình ảnh tội nghiệp của thân cò lặn lội bờ sông,một mình bảo bọc, lo toan cho cuộc sống của chồng con:

Vì ba thích rượu ghiền trà
Cà phê, thuốc lá tà tà quanh năm
Nên mẹ thủ phận gánh gồng
Cho hương hạnh phúc vẫn thơm mỗi ngày
( Mẹ- Mời Em Lên Ngựa)

Tình mẹ thương con là tình thương không có tuổi, cho nên chú bé con lẻo đẻo theo sau chân mẹ ngày nào và chàng lãng tử một ngày quay bước trở về nhà, dường như không có khác chi nhau :

Mẹ ngồi im như ngủ quên
Gió lùa cửa mở, ngó lên con về
Nụ cười phá vỡ cơn mê
Mặt con chợt sáng bốn bề phòng không

Đưa tay mẹ ngỡ như bồng
Thằng con hư của chờ mong đã về
Lặng nghe tay mẹ mân mê
Ấm dần thớ thịt rong rêu bụi đường
(Một lần Về Liêm Lạc- Trôi Sông)

Con lớn khôn thêm một chút, là mẹ càng gần với tuổi già hơn.Nhưng tình mẹ cho con và ngược lại, thời gian dường như không hiện hữu bao giờ. Ngày xưa như vẫn hôm qua, bởi có đứa con trai dù đã lớn lắm rồi, vẫn còn quẩn quanh bên cạnh mẹ

Xếp bằng trên phản tôi ngồi
Nhìn mẹ móm mém nhai trầu mà thương
(Một lần về Liêm Lạc- Trôi Sông)

Mẹ đến với cuộc đời, mang theo tấm lòng của biển. Giòng nước mát dịu dàng đã theo từng ngỏ ngách ngấm sâu vào từng mạch máu âm thầm luân lưu ở trong con. Rồi một ngày mẹ nhẹ nhàng ra khỏi cuộc đời, như gió, như mây tan loãng vào mênh mông của hư không trong ngày rằm tháng Tư âm lịch- ngày Đức Phật đản sanh.Nỗi mất mát, đớn đau làm tê dại lòng đứa con trai có tình thương sâu đậm dành cho đấng sinh thành. Con đứng đó, vòng tay câm lặng, nhìn thân xác mẹ mờ ảo, nhạt nhòa trong nhang khói thoảng bay quanh

Mẹ mất đúng rằm tháng Tư
Xác mòn mỏi ngấm từ từ khói hương
Con vòng tay đứng cạnh giường
Mặt mày khô ráo, bình thường như không
(Rằm Tháng Tư-1959-Trôi Sông)

Tôi nhẩm tính ngày mẹ lìa đời, anh Luân Hoán vẫn còn trẻ lắm- mới chừng đâu 18 tuổi mà thôi.Trong khi thời gian con cần mẹ bên đời, làm sao nói được bao nhiêu cho đủ, có chăng là cả một đời con. Tôi thầm nghĩ phải chi anh khóc được! Nhưng không, anh chỉ đứng lặng ngắm nhìn nổi đau ở bên trong mà tưởng chừng như cả gió và trăng cũng để tang chung

Hiên ngoài gió chở trăng vàng
Nhập vào khe cửa cư tang cho người

Tiển mẹ đi bằng câu kinh tụng. Mong cho người mẹ yêu thương được siêu thoát nhẹ nhàng, đi về nơi mãi mãi có an vui. Vậy đó, mà như vẫn không
tin mình mất mẹ. Lẫn trong tiếng mõ chuông có giọt lệ khô nào rớt xuống, chạm niềm đau như không có thật ở đây :

Dòng kinh siêu độ ngậm ngùi
Ai tụng, không phải lòng tôi đâu mà
Tiếng chuông mõ mơ hồ xa
Loãng tan như giọt lệ va xuống lòng

Ngày mẹ mất, nghe như không có tiếng khóc, lời than, nhưng vẫn làm nhói lòng người qua những điều hết sức bình thường. Căn buồng nhỏ,mẹ nằm bất động. Con đứng nhìn đàn muỗi quẩn quanh bay. Và căn buồng nhỏ chợt mênh mông lạnh lẽo, khi không còn hơi ấm mẹ quanh đây :

Con đứng ngơ ngác trời trồng
Căn buồng hư ảo mênh mông lạnh lùng
Chập chờn cánh muỗi ngập ngừng
Còn về xin giọt máu buồn mẹ chăng?

Mắt tôi dường như ướt, khi nghe lời từ biệt sau cùng, anh Luân Hoán dành riêng cho người mẹ yêu thương

Trộn tình vào những vệt trăng
Ướp thơm xác mẹ vĩnh hằng siêu sinh
Đời con đi chẳng một mình
Bởi trong hồn vẫn hiển linh mẹ nằm
Rằm tháng Tư, Phật trong con
(Rằm tháng Tư 1959)

Với tôi, không còn lời tạ ơn nào mát ngọt nghĩa tình hơn, gói ghém trọn vẹn tấm lòng con thương mẹ. Vì tâm của mẹ là tâm của Phật, cho nên Phật trong con bởi mẹ luôn luôn ở trong con . Rồi có một ngày bên dốc núi, đứa con xưa trở về ôm tro cốt mẹ trên tay, để chôn gửi mẹ thêm lần nữa, ở một nơi xa khuất quạnh hiu

Mang tro cốt mẹ lên sườn núi
Cải táng, dựng bia gửi đời sau

Mẹ bây giờ nằm sâu bên sườn núi. Và con, đứa con trai vuốt mặt, quay lưng đi mãi miết thật xa. Dấu vết thời gian dù làm đùn da thịt, nhưng ngoái lại nơi chốn mẹ yên nghĩ ngàn đời sao thấy thật gần - gần như trong những giấc mơ con

Vuốt mặt quay lưng đi xuống núi
đi hoài, đi miết, đi thật xa
Nửa vòng trái đất đâu là mấy
Đêm đêm ngoái lại vẫn như là

....
Chiều dài cuộc sống đùn da thịt
vẫn thấy mẹ về trong giấc mơ

(Vẫn thấy mẹ về trong giấc mơ-Cỏ Hoa Gối Ðầu)

Làm sao biết có những ngày đầu năm mới, đứa con trai mất mẹ thật lâu rồi, vẫn quỳ xuống thì thầm dâng lên mẹ,những ân tình trong buổi sáng đầu xuân

Vẫn chừng đó trên mâm cơm cúng mẹ
Đĩa rau xanh, cái bánh tráng nướng vàng

Và đây là những lời thì thầm cùng mẹ, về những mất mát,buồn phiền trong cuộc đời riêng

Tấm thân thể mẹ nâng niu sinh nở
Cũng bán một phần lây lất qua ngày
....
Mẹ kính yêu cho con quỳ bên mẹ
Học một đòi trong sạch bao dung
....
Mẹ vẫn biết con vẫn cười vẫn nói
Vẫn cho đời sức sống tự nhiên
Qua hơi thở qua dòng thơ chân thật
Dẫu nhiều khi ướt sũng lệ ưu phiền

(Rước mẹ đầu năm- Rượu Hồng Ðã Rót)

Bên cạnh nhiều thật nhiều hình ảnh mẹ được lưu giữ lại bằng thơ, anh Luân Hoán cũng dùng thơ để vẽ cha- không nhiều lắm nhưng chân thành và sâu thẳm tận cùng ở bên lòng. Và tính lém lĩnh trẻ con ngày thơ dại, là một hình ảnh khó phai nhòa mà anh đã có với người cha :

Cuối tuần ba thuê đấm lưng
Nắng ngoài sân đợi, dòm chừng, đếm gian

Lớn khôn thêm chút nữa, là khi con biết lặng lẽ ngắm nhìn từng thói quen và từng chút đổi thay ở nơi cha :

Chiết trà ra chén gan gà
Tay ba kính cẩn hơn là nâng hoa

......
Khói bay trắng tóc hay là...
Không đâu con chỉ quáng gà đấy thôi

Tôi chắc kỹ niệm đậm sâu có với người cha, chính là lúc nhà thơ với tác phẩm đầu đời, trân trọng và ngại ngùng đem đến trao cha. Có lẽ lòng người cha trong giây phút đó, là nổi xúc động, bồi hồi trộn lẫn với buồn vui. Bởi tôi được biết trong gia đình anh Luân Hoán, hình như mọi người ai ai cũng làm thơ.Người làm thơ trước hết là cha anh, và anh Luân Hoán có lẽ là người thừa hưởng nhiều hơn hết, rồi đến em anh và cả con gái anh.

Ba cầm thi phẩm của con
Long lanh mắt, lật, ngó, không nói gì
Khi con quay gót chân đi
Thoáng nghe tiếng gọi thầm thì : con tôi !
(Cha Gìa-Mời Em Lên Ngựa)

Khi dấn thân vào đời binh nghiệp, những lá thư ân cần gói ghém tình thương gửi cho con nhận được từ quê nhà,anh chợt biết : với cha già, mình mãi mãi
vẫn là đứa con trai nhỏ ngày xưa

Con đi học làm sĩ quan
Mỗi tuần ba gởi vài trang chữ đầy
Hóa ra con vẫn như ngày
Lên năm lên sáu thơ ngây thuở nào
(Cha Gìa-Mời Em Lên Ngựa)

Đâu ngờ ngày người lính Luân Hoán trở về, chính là ngày người cha già chống gậy bước ra sân, sững sờ đưa tay dìu đón con mình trong chiếc nạng chưa quen, bởi đã gửi lại một phần thân thể trong binh lửa

Dìu nhau về tới hiên nhà
Nạng con ngơ ngác, gậy ba bàng hoàng
Không gian cùng với thời gian
Bỗng dưng khựng dưới ba bàn chân khua

(Cha- MELN)

Nếu mẹ như là biển- biển có ngàn lời âu yếm, vỗ về như từng đợt sóng lao sao tiếp nối ngày đêm. Thì cha như là núi- núi trầm mặc, uy nghi cùng với gió sương. Như không có lời nào để nói cùng cha, nhưng tận sâu thẳm bên trong, ngọn núi của cha luôn sừng sững, cao dày không gì so sánh được. Con ngậm ngùi xa xót biết dường nào, khi hiểu nhiều hơn ai hết cuộc đời cha trong buổi hoàng hôn

Thêm một ngọn nến buồn vừa được thắp
Trong đời cha le lói nổi đau thương
Thêm ngàn giọt sương buồn vừa lấp lánh
Trong đời cha chằng chịt vết thuơng

Khi để dành ra đôi phút lắng lòng, để quay nhìn lại đoạn đường mà mẹ cha đã đi qua. Tôi chắc rằng ai cũng cảm nhận được rõ ràng những gì mà thơ Luân Hoán đã nói dùm mình

Cha yêu quý làm sao con nói hết
Tiếng thở dài len lén lẫn vào tim
Cha yêu quý làm sao con biết hết
Những buồn đau cha vẫn giấu trong tim

Với tấm lòng thành và tình thương yêu vô bờ bến mà con trai đã dành cho, tôi tin rằng người cha vẫn luôn luôn cảm nhận, vậy mà lời thơ con sao mãi xót xa

Lòng hiếu thảo vẫn ngại ngùng khách sáo
Nên âm thầm như một kẻ vô ơn
Cha yêu quý, làm thế nào khóc được
Một lần thôi trên vầng trán hoàng hôn
(Trên Vầng Trán Hoàng Hôn- Rượu Hồng Ðã Rót)

Nhìn đoạn cuối đường cha đã gần kề, con chợt hốt hoảng mong cho thời gian đi chậm lại, để cho con còn mãi mãi còn cha

Bảy mươi tám năm qua rồi có phải
Cha chưa già, cha vẫn trẻ trong con
Xin nước mắt hãy cho con nhuộm tóc
Một đời người sắp vĩnh viễn cô đơn

(Trên vầng trán hoàng hôn- RHDR)

Đường đời đi dẫu đã nhiều. Những gai góc buồn phiền dẫm mãi làm chai dần gót chân và cả con tim. Nhưng mãi mãi với riêng đấng sinh thành, tôi tin rằng chúng ta cũng như anh Luân Hoán- qua thơ, lòng vẩn muôn đời thơ dại, nhớ tiếc và ước ao một điểm tựa êm đềm bên giòng suối từ bi của mẹ, và dáng núi uy nghi lặng lẽ đứng che giông bão đời con của cha hiền. Cám ơn anh Luân Hoán.Cám ơn những lời thơ thấm đượm nghiã tình, như một lời nhắc nhỡ cho những ai còn may mắn có trong đời, bảovật thiêng liêng và rất mong manh. Cám ơn cả những ngậm ngùi nuối tiếc, lòng biết ơn, mà rất nhiều người đã không còn cơ hội để tỏ bày với đấng sinh thành, dù hết dạ yêu thương nhưng có bao giờ nói đươc một câu để tỏ lòng thương kính.


Thảo Nguyên
(Viết trong ngày Rằm tháng Tư, Houston 2004)